Chuyển đến nội dung chính

CÓ HAY KHÔNG : ĐỊNH MỆNH



Tôi hay nói đạo lý. Và từng có người trả lời:

"Mấy đứa nói đạo lý thường sống như..."
Chưa kịp phản ứng, tôi bị tạt thêm một gáo nước lạnh:
"Ngày mai ăn gì còn chưa biết, mà toàn nói chuyện đâu trên trời cấp độ vũ trụ!"

Ok, hôm nay, tôi sẽ nói đạo lý... bắt đầu từ chuyện “ngày mai ăn gì”.

Ngày mai ăn gì?
Nghe thì đơn giản, nhưng đây là một trong những ví dụ hoàn hảo để đặt lại vấn đề:
Chúng ta có thật sự tự do lựa chọn, hay mọi thứ đã được định đoạt từ trước?

Nếu tôi ăn bánh mì ốp la vào sáng mai –
là vì tôi muốn như vậy?
Hay vì trong tủ lạnh chỉ còn trứng và bánh mì?

Nếu tôi đi ăn phở –
là vì tôi thích phở?
Hay vì hôm nay trời lạnh, và bộ não tôi vốn được huấn luyện từ bé rằng "lạnh là phải ăn phở"?

Có người tin vào tự do (free will):

Bạn chọn. Bạn quyết định. Bạn làm chủ lựa chọn của mình.

Nhưng cũng có người nghiêng về thuyết định mệnh (determinism):

Bạn tưởng bạn chọn. Nhưng thật ra bạn chỉ là kết quả của chuỗi nhân duyên:
tủ lạnh trống, tiền trong ví, sở thích, ký ức, thời tiết, hooc-môn, thậm chí cả quảng cáo tối qua trên TikTok.

 

Một con chó, dù thông minh đến mấy, cũng không thể ngồi xuống suy nghĩ:

"Ngày mai mình nên ăn chay để bớt sát sinh không nhỉ?"

Con chó cũng có tâm, có cảm giác, có phản ứng.
Nhưng nó sống hoàn toàn theo bản năng,
không thể quán sát tâm, phát triển tuệ giác, hay chuyển hóa hành vi một cách có ý thức.

Cũng như bạn gieo hạt chanh, thì chỉ ra cây chanh,
không thể nào mọc ra táo.
Đó là định luật nhân quả tự nhiên.

Tất nhiên, nếu còn nghiệp lành từ quá khứ, nó vẫn có thể tái sinh làm người.
Nhưng ngay trong kiếp sống hiện tại, nó không thể chủ động tu sửa tâm hành như con người.

 

Nhưng con người thì khác.

Tâm con người có khả năng học hỏi, phản tỉnh, và tự điều hướng.

Bạn có thể thay đổi “giống cây” trong tâm mình –
từ sân hận sang từ bi, từ si mê sang trí tuệ.

Bạn có thể chọn ăn chay dù thích thịt.
Bạn có thể ngồi thiền dù tâm đang loạn.
Bạn có thể học cách không phản ứng khi bị xúc phạm –
đó là tự do mà loài khác không có.

Chính vì vậy mà Đức Phật dạy con đường tu tập –
bởi vì nghiệp có thể chuyển hóa,
tâm có thể đào luyện.
Và đó là nền tảng của tự do chân chính.

 

Nói vậy để thấy:

“Ngày mai ăn gì” không phải là một câu hỏi tầm thường.
Vì nếu bạn ăn trong chánh niệm, bạn đang chuyển hướng nghiệp lực.
Nếu bạn biết quan sát động cơ chọn lựa, bạn đang sống với Trung đạo.

Không ai hoàn toàn tự do, cũng không ai hoàn toàn bị định đoạt.
Bạn không thể thoát khỏi nhân duyên,
nhưng bạn có thể chuyển hướng dòng nhân duyên đó.

Hiểu rõ điều này, hành xử khéo léo với nó – đó là Trung đạo.

 -TP-


Nhãn:

Nhận xét

Đăng nhận xét

Bài đăng phổ biến từ blog này

Ý NGHĨA CUỘC SỐNG

Từ xưa đến nay, con người luôn tìm kiếm ý nghĩa cho sự tồn tại của mình. Câu hỏi "Ta sống để làm gì?" hay "Mục đích của đời người là gì?" đã được đặt ra dưới vô số hình thức, từ tôn giáo, triết học đến khoa học. Có người nói sống là để yêu thương, để học hỏi, để phát triển bản thân, để tiến hóa tâm thức hay để lại dấu ấn nào đó trong cuộc đời. Nhưng trong tất cả những câu trả lời đó, dường như hiếm ai thấy rằng: "Cuộc đời này vốn vô nghĩa." Tại sao con người lại sợ hãi ý niệm về một cuộc đời không có ý nghĩa sẵn có? Bởi vì nếu đời sống thật sự không mang một giá trị hay mục đích cố hữu, thì những điều con người theo đuổi—tiền bạc, danh vọng, tình yêu, tri thức—sẽ chỉ là những giá trị được áp đặt một cách chủ quan. Con người gán ý nghĩa cho cuộc đời để cảm thấy an toàn, có động lực bước tiếp hoặc để né tránh sự trống rỗng mà ý niệm 'vô nghĩa' mang lại. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, chính sự không có ý nghĩa cố định lại mang đến một sự tự do tuyệt đối. Khi...
Đăng nhận xét
Đọc thêm

VÔ MINH

  Vô minh – gốc rễ của luân hồi.  Nhưng Vô Minh là gì? Rất có thể, bạn vẫn đang hiểu sai. Vô minh (avijjā) là trạng thái mù mờ nền tảng trong tâm chưa giác ngộ. Nó không phải là thiếu kiến thức thế gian, mà là không thấy đúng bản chất các pháp – theo cách có thể đưa đến yểm ly và đoạn tận khổ. Cụ thể, vô minh là:  – Không thấy rõ Tứ Thánh Đế – tức không thấy khổ, nguyên nhân khổ, sự đoạn diệt khổ và con đường đưa đến đoạn diệt khổ. – Không hiểu đúng về duyên khởi. – Không nhận ra bản chất vô thường – khổ – vô ngã, cũng như sự tập khởi – sự diệt đi của danh-sắc và ngũ uẩn. Vô minh là một lớp vô tri sâu kín che lấp khả năng thấy đúng các pháp. Khi vô minh hiện diện, tâm rơi vào các biểu hiện như: – Đồng hóa thân-tâm là “ta”. – Chạy theo dục, tạo nghiệp tái sinh. – Không thấy luân hồi là khổ, tiếp tục đầu tư vào hiện hữu. Phân biệt: Vô minh – Si – Tà kiến Vô minh không phải là một tâm sở cụ thể, mà là một trạng thái nền bao trùm khiến tâm không thấy đúng thực tán...
Đăng nhận xét
Đọc thêm

NHÂN QUẢ VÀ NHỮNG HIỂU LẦM

Nhân quả là một quy luật tự nhiên của vũ trụ, không do Đức Phật tạo ra mà chỉ do Ngài khám phá và giảng dạy. Quy luật này hoạt động vô tri, không biết thông cảm hay xem xét hoàn cảnh cá nhân. Bất kể ai, dù là vua hay kẻ cùng khố, cũng nhận kết quả tương ứng với nhân đã gieo. NHÂN QUẢ CÓ TÍNH LINH HOẠT HAY BÙ TRỪ ? Nhiều người tin rằng nếu làm một việc thiện, nó có thể bù trừ cho việc ác đã làm. Trên thực tế, mỗi nhân gieo sẽ tạo ra quả của chính nó, không có sự hoá giải bằng cách "bù trừ" hay triệt tiêu lẫn nhau. Ví dụ: Một người kiếm tiền bằng cách bất chính rồi dùng tiền đó đi bố thí. Hai hành động này độc lập và tạo ra hai loại quả khác nhau. Tuy nhiên một quả lành đã trổ có thể làm giảm nhẹ hoặc tạm thời trì hoãn quả xấu, nhưng đó không có nghĩa là bù trừ. NHÂN QUẢ CÓ XEM XÉT HOÀN CẢNH ? Nhiều người nghĩ rằng hoàn cảnh đặc biệt có thể khiến nhân quả trở nên linh hoạt (thông cảm). Tuy nhiên, quy luật này chỉ hoạt động dựa trên hành động, lời nói, và tâm ý. Ví dụ 1: Một ngư...
Đăng nhận xét
Đọc thêm