Ý NGHĨA CUỘC SỐNG

Từ xưa đến nay, con người luôn tìm kiếm ý nghĩa cho sự tồn tại của mình. Câu hỏi "Ta sống để làm gì?" hay "Mục đích của đời người là gì?" đã được đặt ra dưới vô số hình thức, từ tôn giáo, triết học đến khoa học. Có người nói sống là để yêu thương, để học hỏi, để phát triển bản thân, để tiến hóa tâm thức hay để lại dấu ấn nào đó trong cuộc đời. Nhưng trong tất cả những câu trả lời đó, dường như hiếm ai thấy rằng: "Cuộc đời này vốn vô nghĩa."

Tại sao con người lại sợ hãi ý niệm về một cuộc đời không có ý nghĩa sẵn có? Bởi vì nếu đời sống thật sự không mang một giá trị hay mục đích cố hữu, thì những điều con người theo đuổi—tiền bạc, danh vọng, tình yêu, tri thức—sẽ chỉ là những giá trị được áp đặt một cách chủ quan. Con người gán ý nghĩa cho cuộc đời để cảm thấy an toàn, có động lực bước tiếp hoặc để né tránh sự trống rỗng mà ý niệm 'vô nghĩa' mang lại. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, chính sự không có ý nghĩa cố định lại mang đến một sự tự do tuyệt đối. Khi không bị ràng buộc bởi những ý nghĩa áp đặt, con người có thể sống một cách tỉnh thức và không bị cuốn theo những giá trị ảo tưởng.

Những mục đích mà con người theo đuổi liệu có thực sự mang tính tuyệt đối hay không? Những gì con người lao tâm khổ tứ theo đuổi, liệu có mang giá trị bền vững, hay chỉ là những ảo ảnh thoáng qua? Một người có thể xem vợ đẹp, con ngoan, cuộc sống sung túc là mục tiêu lớn nhất đời mình. Một người khác có thể khao khát trở
nên giàu có như một tỷ phú hay quyền lực như một tổng thống. Nhưng rồi sao? Dù đạt được những điều đó, liệu họ có thể giữ mãi hay không? Liệu giàu sang, quyền lực có giúp họ thoát khỏi già, bệnh, chết và những nỗi khổ của thế gian không?

Trong kinh điển nhà Phật từng nói, trong vòng luân hồi vô tận, chúng ta đã từng đóng mọi vai diễn: từ kẻ ăn mày đến bậc đế vương, từ những kẻ quyền uy lẫy lừng đến những kẻ cùng khổ nơi xó chợ đầu đường. Nhưng cuối cùng, mọi thứ đều như bèo bọt trên dòng nước chảy xiết. Cho dù có vinh quang đến đâu, có hạnh phúc hay đau khổ đến mức nào, tất cả cuối cùng cũng chỉ là ảo ảnh. Không một điều gì là thực sự bền vững, không một thứ gì thoát khỏi quy luật vô thường.

Có một số người cho rằng: "Đời người chỉ có một lần, nên cứ tận hưởng, trải nghiệm, sống hết mình, không cần lo nghĩ đến điều gì khác. Chết là hết, hà tất phải bận tâm đến những thứ ngoài tầm tay?" Quan điểm này thoạt nhìn có vẻ hợp lý, nhưng thực chất, nó chỉ là một cách để lảng tránh sự thật. Hưởng thụ đến đâu cũng không thể tránh khỏi khổ đau, không thể trốn khỏi vòng xoáy của vô thường, không thể tránh khỏi cái chết đang chờ sẵn, có thể là ngày mai, hoặc năm sau, hoặc lâu hơn, nhưng nó luôn chờ ta ở đó. Và cả nhiều đau khổ khác trong dòng đời, nó nhan nhãn xung quanh ta, người này bị ung thư, người kia bị tai nạn, hoặc những đau khổ giằng xé của nội tâm khi ta bị từ chối, khi mất đi người thương, khi bị người ta khinh rẻ. Nhưng chúng ta lại cố tình lảng tránh, chối bỏ những sự thật đó. Cho dù chúng ta có thể đạt được sự thỏa mãn dục vọng trong chốc lát, nhưng rồi sao? Mọi thứ sẽ tan biến rất nhanh, để lại sự hụt hẫng, chán chường, và cuối cùng vẫn rơi vào vòng lặp của khổ đau. Có thể có tranh luận về luân hồi và kiếp sau. Nhưng dù thế nào đi nữa, sự thật vẫn không thay đổi—nó không phụ thuộc vào quan điểm cá nhân của bất kỳ ai. Dù luân hồi có tồn tại hay không, sự thật rằng cuộc đời không có một ý nghĩa cố định vẫn không thay đổi.

Khi ta nhận ra rằng cuộc đời không có một ý nghĩa mặc định, ta cũng đồng thời giải phóng mình khỏi những ràng buộc do chính tâm trí tạo ra. Không còn bị ám ảnh bởi thành công hay thất bại, không còn phải chạy theo những khuôn mẫu định sẵn về một "cuộc đời đáng sống", con người có thể sống một cách tự nhiên, tự tại, và sáng suốt hơn.

Những ai có tầm nhìn bao quát họ sẽ dễ dàng nhận ra điều này, là cuộc sống vốn không có ý nghĩa định sẵn. Tất cả ý nghĩa đều do con người tự đặt ra, xã hội quy định những giá trị đó, và chúng ta cứ thế mà theo mà không đặt lại câu hỏi: tại sao? Trong khi bản chất của đời sống là khổ, là vô thường, là bất toại, chúng ta có cố gắng vùng vẫy như thế nào cũng không thể thoát ra được những bản chất đó, cũng không thể níu kéo những gì ta muốn, cũng không thể xua đuổi những gì ta ghét. Khi thấu suốt được điều này, ta không còn vướng mắc vào những tham ái hư ảo, không còn chấp trước vào những giá trị mong manh của thế gian. Và khi buông bỏ được mọi ràng buộc của tâm, khi không còn chạy theo những ảo tưởng, con người có thể rời xa khổ đau, đạt đến sự an nhiên thực sự, đó chính là con đường dẫn đến hạnh phúc chân thật. Nhìn thấy được bản chất của cuộc đời, buông bỏ những chấp trước và không chạy theo những ý nghĩa do xã hội và con người gán ghép, là bước đầu tiên mở ra con đường chấm dứt khổ đau, hạnh phúc vĩnh viễn, con đường cao cả theo lời dạy của đấng toàn Trí.

- Thanh Phuong-