BÀN LUẬN: CHAY-MẶN

 

Sự thật lời Phật dạy về việc ăn chay hay ăn mặn

 

Trong cộng đồng Phật tử ngày nay, không ít người cho rằng ăn chay là một tiêu chuẩn đạo đức, còn ăn mặn là hành động tạo nghiệp. Nhưng thật sự Đức Phật đã dạy như thế nào về việc này? Chúng ta hãy xem xét kỹ hơn thông qua hai bài kinh rất rõ ràng.

Kinh 55 Trung Bộ (Kinh Jīvaka) – về Tam Tịnh Nhục

Trong Kinh Jīvaka, có đoạn ghi rõ:

"Này Jīvaka, Ta nói trong ba trường hợp, thịt không được thọ dụng: thấy, nghe và nghi vì mình mà giết. Và Ta nói trong ba trường hợp, thịt được thọ dụng: không thấy, không nghe và không nghi vì mình mà giết."

Qua đây, Đức Phật xác định rõ ràng rằng Ngài không khuyến khích việc gây hại sinh mạng vì bản thân mình, nhưng Ngài cũng không ép buộc tuyệt đối phải ăn chay. Ngài chỉ đặt ra nguyên tắc không liên quan đến hành động tổn hại trực tiếp hoặc gián tiếp đến sinh vật vì mình.

 

Kinh Amagandha Sutta (Sn 2.2) – Ô nhiễm không đến từ việc ăn thịt

Đức Phật nhấn mạnh:

"Sát sinh, tàn hại, bạo hành, giả dối, lừa đảo, ngoại tình, tà kiến – đó là sự ô nhiễm, không phải việc ăn thịt. 

Những ai đầy tham dục, không kiềm chế, gian dối, ác độc, không từ bi – đó là sự ô nhiễm, không phải việc ăn thịt."

Rõ ràng, việc ăn chay hay ăn mặn không phải là thước đo đạo đức hay sự thanh tịnh của một người tu hành. Thay vào đó, sự thanh tịnh thực sự nằm trong tâm, trong giới hạnh, và trong hành vi đạo đức hàng ngày.

 

Mở rộng góc nhìn thực tế

Nhiều người cho rằng chỉ cần không thấy trực tiếp hành vi tước đoạt sinh mạng thì việc ăn thịt là hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, nếu nhìn rộng hơn, khi chúng ta mua thịt ngoài chợ hoặc siêu thị, nhu cầu của chúng ta vô tình góp phần làm tăng nguồn cung, và chính điều này lại trở thành nguyên nhân gián tiếp khiến nhiều sinh vật phải kết thúc mạng sống. Do đó, chúng ta thấy rằng thực tế khó mà giữ hoàn toàn tam tịnh nhục trong đời sống hàng ngày.

Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi tam tịnh nhục khó thực hiện triệt để, thì việc ăn chay trở thành một lựa chọn an toàn, nhẹ lòng và dễ thực hành hơn cho nhiều người – đặc biệt là cư sĩ tại gia. Không thể phủ nhận rằng nhiều người chọn ăn chay vì tâm từ, vì muốn giảm bớt khổ đau cho chúng sanh. Đó là một tâm nguyện đẹp, và xứng đáng được trân trọng.

Nhưng liệu việc ăn chay có thật sự hoàn hảo và hoàn toàn trong sạch? Thực ra, mỗi hạt gạo, mỗi cọng rau khi được trồng trọt cũng liên quan đến sự chết của rất nhiều sinh vật nhỏ như côn trùng, giun, dế, thậm chí là tôm cá trong quá trình canh tác. Vậy rõ ràng, dù chay hay mặn, không ai trong chúng ta hoàn toàn vô tội nếu xét một cách triệt để.

 

Ăn chay không phải là phóng sinh hay tích phước

Có một quan điểm sai lầm phổ biến rằng ăn chay chính là đang "phóng sinh" hoặc "tích phước". Điều này hoàn toàn không đúng. Phóng sinh là hành động giải cứu một mạng sống đang gặp nguy hiểm trực tiếp, còn ăn chay chỉ là một cách giảm bớt tác động đến sinh mạng, không phải hành động phóng sinh.

Hơn nữa, việc ăn uống nói chung là hành vi thọ nhận, và thọ nhận thì không thể tạo phước. Phước chỉ được tạo ra khi ta biết cho đi, biết giúp đỡ, hoặc làm điều thiện với lòng từ bi chân thật.

 

Nhìn nhận đúng về sự hiện hữu

Đi sâu hơn vào bản chất, thân thể này của chúng ta vốn là kết quả của vô minh, ái dục, và chấp thủ từ quá khứ. Bản thân sự hiện hữu này chính là gánh nặng cho môi trường và cho các chúng sanh khác. Chừng nào chúng ta còn mang thân, thì còn phải thọ dụng thức ăn, và như vậy sẽ luôn có sự ảnh hưởng tới các loài sinh vật khác.

Do đó, cốt lõi không nằm ở việc ăn gì, mà nằm ở thái độ, ý thức khi chúng ta ăn. Đây chính là điều Đức Phật gọi là "Chân chánh giác sát."

 

Chân chánh giác sát là gì?

Chân chánh giác sát nghĩa là quán chiếu sâu sắc và rõ biết rằng:

Cuộc đời vốn là khổ, ăn uống chỉ là cực chẳng đã để duy trì mạng sống nhằm mục tiêu tu tập.

Chúng ta ăn không phải để hưởng thụ, không phải để vui đùa, không phải để khoe khoang.

Quan trọng nhất là tu tập giới-định-tuệ để chuyển hóa nội tâm, chứ không phải tranh cãi xem ăn chay hay mặn tốt hơn.

Nếu một người chỉ ăn chay mà không có sự chuyển hóa tâm thức, không giữ giới sát sinh, không thực hành thiện pháp, thì việc ăn chay đó gần như vô ích. Thậm chí, nếu ăn chay mà sinh ra sự so đo, chê bai, ngã mạn, người ấy còn đang tạo thêm nghiệp xấu.

Tuy nhiên, mỗi người có một căn cơ khác nhau. Nếu ăn chay giúp bạn dễ giữ giới hơn, dễ nhẹ tâm hơn, dễ khởi tâm từ hơn – thì nên giữ. Nhưng phải giữ với tâm khiêm hạ, không khởi ngã mạn, không lấy đó làm chuẩn để đo người khác.

 

Kết luận

 

Như Đức Phật dạy trong kinh:

"Sát sinh, tàn hại, bạo hành, giả dối, lừa đảo, ngoại tình, tà kiến – đó là sự ô nhiễm, không phải việc ăn thịt."

Do đó, dù chúng ta ăn chay hay ăn mặn, điều thiết yếu nhất vẫn là luôn tỉnh giác rõ ràng về bản chất của cuộc đời, luôn giữ giới và thực hành thiền định và chánh niệm tuệ giác để chuyển hóa nội tâm.

Bởi rốt cùng, điều giúp ta giải thoát không nằm trên đĩa thức ăn, mà nằm ở trí tuệ giác ngộ và tâm thức thanh tịnh của chính ta.

 

-tp-