Phân Tích Trung Bộ Kinh: ĐẠI KINH PHƯƠNG QUẢNG (MN 43)

PHÂN TÍCH ĐẠI KINH PHƯƠNG QUẢNG –TRUNG BỘ 43

Trong hàng Thượng thủ đệ tử của Đức Phật, Tôn giả Sariputta là bậc trí tuệ đệ nhất – vị tướng quân của Chánh Pháp. Đại Kinh Phương Quảng ghi lại cuộc đối thoại thâm sâu giữa Tôn giả Sariputta và Tôn giả Mahākoṭṭhita — hai bậc đại trí tuệ bậc nhất trong Tăng đoàn. Nội dung bài kinh này không chỉ là một cuộc vấn đáp, mà là sự hiển lộ của tuệ giác. Từng khái niệm, từng định nghĩa trong kinh đều chiếu rọi thẳng vào bóng tối vô minh.

Sau đây là bài phân tích kinh, bạn cần có bản gốc Đại Kinh Phương Quảng để nắm bắt nội dung.

Tuệ - Thức - Thọ - Tưởng

Trí tuệ trong Phật pháp không phải là sự hiểu biết kiến thức thế gian, mà là sự thấu suốt Tứ Thánh Đế. Tuệ chỉ có mặt nơi một hành giả trực tiếp thực hành và thâm nhập vào bốn sự thật ấy. Vị ấy thấu rõ khổ là mọi hiện hữu của ngũ uẩn, nguồn gốc của khổ là tham ái, sự chấm dứt khổ là Niết-bàn, và con đường dẫn đến giải thoát là Bát Chánh Đạo. Theo kinh văn, một vị đã chứng đắc Sơ Quả trở lên mới được gọi là có trí tuệ.

Để hiểu về trí tuệ, chúng ta cần xem xét mối quan hệ của nó với các chức năng khác của tâm. Khi căn tiếp xúc với trần, thức sinh khởi, sự gặp gỡ của ba pháp này là xúc. Từ xúc, duyên sinh thọ. Trong một sát-na tâm, thọ, tưởng, hành và thức đồng sinh, đồng diệt với cùng một đối tượng. Trong đó, Thức là nền tảng của sự nhận biết. Thọ là sự cảm nhận trực tiếp cảm giác (lạc, khổ, bất khổ bất lạc), trong khi tưởng có chức năng đánh dấu và nhận diện đặc điểm của đối tượng.

Bốn danh pháp này tạo thành một "thể thống nhất" của tâm biết. "Tâm biết" này được trí tuệ tối thượng của Thế Tôn phân tích thành những thành tố để phục vụ mục đích tu tập. Bản thân chúng có sự kết hợp không thể tách rời. Cái gì được cảm thọ thì cũng được tưởng ghi nhận, đồng thời cũng được thức biết. Tuy nhiên, "tuệ" – một tâm sở thuộc hành uẩn, không xuất hiện phổ quát mà chỉ có mặt ở tâm một vị đã có tu tập chánh pháp.

Phân Loại Các Loại "Biết"

Vậy, điều gì làm nên sự khác biệt giữa các loại biết như thức tri, tưởng tri và tuệ tri?

Ví dụ, khi hỏi về tâm hữu lậu, Thế Tôn sẽ hỏi “tâm ông là gì”. Nhưng khi hỏi về tâm siêu thế, Ngài sẽ hỏi “tuệ nào ông đã chứng đắc”. Rõ ràng, một Tỳ-kheo phàm phu thì thiền chứng là ưu điểm nhất. Nhưng nơi tâm của một bậc Thánh thì tuệ mới chính là đặc trưng nổi bật nhất. Tương tự, sự phân loại giữa thức tri, tưởng tri và tuệ tri phụ thuộc vào “đặc trưng” nổi bật của tâm tại thời điểm nhận biết đó:

Thức tri: Là cái biết trực tiếp, nghiêng về trải nghiệm cảm thọ trên pháp qua các giác quan. Ví dụ, khi ăn xoài, cái biết về vị chua là thức tri.

Tưởng tri: Là cái biết dựa trên tri giác, ký ức và kiến thức để nhận diện đối tượng. Tiếp tục ví dụ trên, cái biết "đây là quả xoài" là tưởng tri.

Tuệ tri: Là cái biết thấu suốt bản chất của pháp. Nó không chỉ biết vị chua hay nhận diện quả xoài, mà còn quán chiếu để thấy rõ Tam Tướng (khổ, vô thường, vô ngã), và có khả năng dẫn đến sự viễn ly, buông bỏ.

Vì thức là nền tảng của mọi sự biết, nên tuệ tri hay tưởng tri suy cho cùng đều là những biểu hiện của thức tri. Thức này cần được liễu tri – thấy rõ bản chất duyên sinh, sanh rồi diệt, không có một cái biết nào thường hằng hay đứng ngoài dòng sinh diệt ấy.

Tuy nhiên, tuệ không phải là yếu tố phổ quát của mọi tâm. Vì thế, khi nói thức tri và tuệ tri là hai pháp kết hợp không thể tách rời, điều này đặc biệt đúng ở sát-na minh sát và sát-na chứng Đạo. Khi tuệ cùng hiện khởi với thức, cái biết ấy không còn đơn thuần là nhận diện, mà trở thành tuệ tri thấu suốt, trực tiếp đưa đến giải thoát.

Thắng Tri và Chánh Kiến

Khi một hành giả thiền định sâu, ý thức trở nên thanh tịnh và dẫn đến việc buông xả ngũ căn vật lý. Tâm vị ấy không còn dựa vào các giác quan để nhận biết mà chỉ vận hành qua cửa ý môn. Trạng thái này tương ứng với Tứ thiền sắc giới, nơi có thể trực tiếp dẫn đến các thiền vô sắc như không vô biên xứ, thức vô biên xứ, và vô sở hữu xứ.

Từ đây, có thể thấy trí tuệ cần được tu tập qua ba mức độ:

Thắng tri (abhijñā): các loại trí do định sinh, bao gồm thần thông.

Liễu tri (parijñā): Thấu suốt bản chất của pháp là khổ, vô thường, và vô ngã.

Đoạn tận (pahāna): Vì đã thấu suốt nên vị ấy viễn ly và đoạn tận tham ái, từ đó chấm dứt khổ.

Trong Bát Chánh Đạo, Chánh Kiến là chi pháp quan trọng nhất. Sự sinh khởi của Chánh Kiến có hai duyên trực tiếp: nghe học Chánh pháp và như lý tác ý (tác ý đúng đắn). Từ nền chánh kiến này để đạt đến sự giải thoát rốt ráo, hành giả cần phải tu tập năm chi pháp: Giới, Văn, Thảo luận, Thiền chỉ, và Thiền quán.

Hữu (Bhava)

Trong Mười Hai Duyên Khởi, Hữu là một mắt xích quan trọng (ái duyên thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sinh). Hữu chính là năng lực dẫn dắt tái sinh của nghiệp, một biểu hiện cụ thể của nghiệp ngay lúc mạng chung và tái sanh. Do vô minh che lấp và tham ái trói buộc, chúng sinh hoan hỷ với các cảnh giới, nên khi mạng chung lại tìm cảnh giới mới để tái sinh. Hữu có ba loại tương ứng với ba cõi: Dục hữu, Sắc hữu, và Vô sắc hữu. Khi vô minh diệt, trí tuệ phát sinh và ái được đoạn tận, thì hữu sẽ không còn, từ đó chấm dứt tái sinh.

Sơ Thiền và Năm Căn

Để nhập Sơ thiền, hành giả cần phải từ bỏ năm triền cái là dục tham, sân hận, hôn trầm thụy miên, trạo hối, và nghi. Đồng thời, vị ấy thành tựu năm chi thiền: tầm, tứ, hỷ, lạc, nhất tâm.

Ngũ căn vật lý (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân) có đối tượng, cảnh giới và kinh nghiệm riêng biệt. Mắt chỉ thấy sắc, tai chỉ nghe âm thanh.., không lẫn lộn. Do đó, ý căn chính là nơi để nương vào, làm cơ sở nhận biết chung cho chúng. Mọi sự biết từ năm căn vật lý đều tập trung về ý để xử lý và điều phối. Cũng tại ý môn, biểu hiện của nghiệp lực được thể hiện rõ ràng nhất, nơi các "dữ kiện" được tập hợp, nhận diện, và phản ứng. Sự ưa thích, chán ghét hay si mê đều xảy ra ở đây.

Pháp thọ hành

“Pháp thọ hành” chỉ những yếu tố duy trì mạng sống. Trong khi đó, “pháp được cảm thọ” chính là thọ.

Khi một vị nhập Diệt thọ tưởng định, thân hành, khẩu hành và ý hành đều đã dừng lại. Vị ấy không còn thọ, cũng đồng nghĩa với việc tưởng và dòng tâm thức đều dừng, mọi sự nhận biết không còn khởi lên. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với sự chấm dứt mạng sống: mạng căn của vị ấy vẫn tồn tại, hơi ấm vẫn còn. Sau khi xuất thiền, vị ấy có thể trở lại sinh hoạt bình thường.

Điều này khác hẳn với trường hợp một người chết: khi không chỉ thọ, tưởng và thức diệt, mà cả mạng căn và các yếu tố duy trì sự sống cũng đều chấm dứt.

Do vậy, pháp thọ hành chỉ các yếu tố duy trì mạng căn, khác với pháp được cảm thọ (thọ), vốn dừng lại trong Diệt thọ tưởng định.

Các tâm giải thoát

Đây là phần kinh văn thâm sâu nhất.

Tâm giải thoát bất khổ bất lạc: chính là Tứ thiền sắc giới, nơi vị ấy không còn khổ, lạc, hỷ hay ưu, mà chỉ còn tâm xả thanh tịnh và quân bình.

Vô tướng tâm giải thoát: theo kinh văn, từ nền tảng Tứ thiền, vị Tỳ-kheo chủ động tác ý đến Vô tướng giới và không tác ý đến các tướng hữu vi. “Tướng” ở đây có thể được hiểu là những dấu hiệu mà tâm nắm bắt nơi pháp để sinh khởi chấp thủ – như tướng sắc trong vô sắc định, hay các tướng sai lầm (thường, lạc, ngã, tịnh) trong minh sát. Điều này cho thấy Vô Tướng Tâm Giải Thoát được tu tập một cách chủ động. Vô tướng giới, trong một số cách hiểu, được liên hệ đến Niết-bàn.

Ngoài ra, kinh còn nêu ba loại tâm giải thoát khác:

Vô lượng tâm giải thoát: tu tập trên nền tảng Tứ vô lượng (từ, bi, hỷ, xả), tương đương thiền sắc giới.

Vô sở hữu tâm giải thoát: tương đương định vô sắc Vô sở hữu xứ.

Không tâm giải thoát: tu tập thiền quán với ý niệm “tất cả pháp đều trống không tự ngã và ngã sở”, thiên về tuệ minh sát.

Như vậy, chúng ta có bốn loại tâm giải thoát được trình bày. Nơi một vị hữu học, chúng khác nhau về bản chất và tên gọi. Nhưng với một bậc A-la-hán đã đoạn tận tham, sân, si, thì Bất động tâm giải thoát là tối thượng – sự giải thoát rốt ráo. Tâm này là vô lượng, vô tướng, không còn chấp thủ ngã và ngã sở.

Các tâm giải thoát nói trên, đối với một vị hữu học, chỉ là tạm thời hoặc chưa rốt ráo. Nhưng nơi một vị A-la-hán, đó chính là sự giải thoát tối hậu và vĩnh viễn. Bởi vì chính tham, sân, si cội nguồn của hạn lượng, của trói buộc và của sự tạo tướng.

Nhận xét

Bài đăng phổ biến từ blog này

Một Cực Đối Lập Với Chánh Pháp...

Nếu lấy lời Phật trong Nikāya làm chuẩn tuyệt đối, thì cái hệ “bất nhị – tánh biết bất sinh bất diệt – mọi thứ đều như nhau” đang lan tràn hôm nay đúng nghĩa là một “phản hệ”, một cực đối xứng của Chánh pháp. Nó không phải vài sai sót nhỏ về câu chữ, mà là một bộ khung tri kiến hoàn chỉnh, đủ mạnh để đối kháng trực diện với Duyên khởi – Vô ngã – Nghiệp – Tứ Thánh Đế. Muốn thấy nó độc cỡ nào, phải nhìn ở ba tầng: tri kiến, tâm lý, và nghiệp. 1. Thường kiến: cái biết bất diệt, tôi là toàn thể, tâm vốn thanh tịnh Đầu tiên là thường kiến. Hệ này luôn xoay quanh vài trục chính: – Có một “tánh biết” hay “tánh giác” bất sinh bất diệt. – Cái biết này luôn có mặt, lặng lẽ chiếu soi, không bao giờ thất niệm. – Thân, thọ, tưởng, hành, thức chỉ là “bóng” hoặc “phim chiếu” trên nền tánh biết đó. – Giác ngộ là nhận ra “ta chính là cái biết đó”, “ta chính là toàn thể vũ trụ”. Đây không còn là thức duyên khởi nữa, mà là một thực thể bất biến. Dù gọi nó là “tánh”, “bản tâm”, “bả...

Tìm hiểu nền tảng triết học Bà-La-Môn: Bất Nhị - Advaita Vedānta

Trong hệ thống triết học Upaniṣad – đặc biệt là Advaita Vedānta – Đức Phật Thích Ca được mô tả là hóa thân thứ chín của thần Vishnu. Lịch sử loài người có một tín ngưỡng cổ xưa nhất vẫn còn tồn tại cho đến hôm nay. Một hệ thống vừa là tôn giáo, vừa là triết học, có khả năng dung hợp gần như mọi niềm tin khác – đó là Bà-la-môn, nay là Ấn Độ giáo. Bài viết này sẽ bóc tách những bí mật ẩn sâu nhất của Bà-la-môn – một cái tên vừa quen vừa lạ. Quen, vì hầu như Phật tử nào cũng từng nghe qua. Lạ, vì rất ít người thật sự hiểu họ nói gì, dạy gì, và vì sao hệ thống ấy có thể tồn tại hơn ba nghìn năm; vì sao nó có thể đẩy lùi Phật giáo ngay tại đất Ấn Độ – nơi mà Đức Phật từng hoằng hóa và khai mở con đường giải thoát. Thế Giới Quan Ấn Độ giáo (Hinduism) là hậu duệ trực tiếp của Bà-la-môn giáo (Brahmanism), hình thành khoảng 1500 TCN khi người Arya di cư vào tiểu lục địa Ấn Độ. Nền tảng đầu tiên của hệ thống này là nhất nguyên –tức Brahman. Brahman được xem là thực tại tối hậu, p...

Phân Tích Trung Bộ Kinh: ĐẠI KINH ĐOẠN TẬN ÁI (Phần Cuối) MN 38

“Này các Tỳ-kheo, ở đời này, khi một vị Như Lai xuất hiện, Ngài là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn. Sau khi tự thân chứng ngộ bằng thượng trí, Ngài tuyên thuyết cho thế gian này — gồm chư thiên, loài người, Ma giới, Phạm thiên giới, Sa-môn, Bà-la-môn — biết rõ điều Ngài đã chứng ngộ. Ngài thuyết giảng Chánh Pháp toàn thiện ở đoạn đầu, toàn thiện ở đoạn giữa, toàn thiện ở đoạn cuối, đầy đủ nghĩa và văn. Ngài truyền dạy đời sống phạm hạnh thanh tịnh, viên mãn. Có người nghe pháp ấy – một gia chủ, người con trai gia chủ, hay người sinh ra trong bất kỳ giai cấp nào. Sau khi nghe pháp, người ấy khởi lòng tín tâm đối với Như Lai. Khi đã khởi tín tâm, người ấy suy nghĩ rằng: “Đời sống gia đình thật chật hẹp, đầy bụi trần; còn đời sống xuất gia thật tự tại. Không dễ gì cho người tại gia hành trì phạm hạnh hoàn toàn thanh tịnh, trong sạch như vỏ ốc. Vậy ta nên cạo bỏ râu tóc, đắp ...

"KHÔNG PHÂN BIỆT" - Giác Ngộ Hay Si Mê?

Không Phân Biệt – Giác Ngộ Hay Si Mê? “Không phân biệt.” Ba chữ này, ngày nay, được xem như dấu hiệu tối cao của giác ngộ. Nhưng trong kinh tạng, Đức Phật gọi đúng kiểu tư duy này là… một loại tà kiến. Ngài gọi nó là Amarāvikkhepavāda. Dịch thẳng: Con Lươn Luận. Kinh Phạm Võng được ví như một chiếc lưới tối thượng, nơi bất kỳ loại tà kiến nào dù tinh vi đến đâu cũng không thể lọt thoát. Đức Phật ví toàn bộ 62 loại tà kiến như những sinh vật bị mắc trong một tấm lưới khổng lồ, bao trùm cả thế gian. Có kẻ mắc lưới vì chấp thường. Có kẻ mắc lưới vì chấp đoạn. Có kẻ mắc lưới vì suy đoán vũ trụ. Còn con lươn thì sao? Nó luồn. Nó trượt. Nó né mọi mắt lưới bằng cách nói: “không phải thế”, “cũng không phải không thế”, “vượt nhị nguyên”, “bất khả thuyết”. Nhưng kết cục thì không khác: c on lươn vẫn nằm gọn trong Phạm Võng. Giống như Tôn Ngộ Không: dù có 72 thần thông, nhảy một cái mười vạn tám ngàn dặ...

Phân tích nhận định: "TU LÀ KHÔNG PHẢI SỬA, VÌ SỬA LÀ TẠO RA MỘT CÁI NGÃ KHÁC"

Có người nói: “Tu không phải là sửa, vì nếu sửa thì tạo ra một cái ngã khác; còn để nguyên thì vẫn kẹt trong khổ.” Nghe qua tưởng là trí tuệ, nhưng thật ra chỉ là hý luận của phàm phu mất căn bản giáo lý. Những nghịch lý như thế đều xuất phát từ hiểu sai giáo lý vô ngã. Cũng là nguồn gốc của câu hỏi muôn thuở: “Nếu vô ngã, thì ai tu, ai chứng, ai nhập Niết-bàn?” Vô ngã không phải là không có gì Đức Phật dạy: “Năm uẩn là vô thường; vì vô thường nên là khổ; vì khổ nên không phải ta, không phải của ta.” Vô ngã nghĩa là không có “ai”, chứ không phải không có gì. Mọi hiện hữu chỉ là các pháp đang vận hành theo Duyên Khởi. Vì vậy, không chỉ A-la-hán hay chư Phật không có ngã. Mà cả chúng sinh và phàm phu cũng không có ngã. Cái ngã chưa bao giờ tồn tại, chỉ có ý niệm chấp ngã do vô minh dựng lên mà thôi. Khi cái ngã vốn chưa từng tồn tại, thì làm sao có thể “tạo ra một cái ngã mới”? Vì vậy, khẳng định trên là thiếu căn bản. Tu tập, hay nói cách khác chính là s...

HƯỚNG DẪN TU TIÊN

HƯỚNG DẪN TU TIÊN THEO PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY Đây là hướng dẫn nghiêm túc, logic, không chém gió, không câu like. Cụm từ "tu tiên" từ lâu đã gợi lên những hình ảnh đầy huyễn hoặc – phép thuật, trường sinh, phi thăng – thường thấy trong Phong Thần, Tây Du Ký hay các phim tiên hiệp Trung Quốc. Nhưng thực sự, những suy tưởng đó có giống với mô tả trong kinh tạng Phật giáo Nguyên thủy? Theo giáo pháp của Đức Phật, tu tiên – nếu hiểu đúng – là con đường tu tập để tái sinh vào các cõi cao hơn trong lục đạo luân hồi, bao gồm các cõi trời thuộc Dục giới, Sắc giới, và Vô sắc giới. Một nguyên tắc đơn giản nhưng sâu sắc là: "Vật tụ theo loài, tâm thức cộng trú theo cảnh giới." Nghĩa là, muốn tái sinh về cảnh giới nào, thì tâm thức ngay trong đời này phải trở nên tương ứng với bản chất của chúng sinh nơi đó. Nếu tâm thức của một người trong hiện tại không đủ điều kiện tương hợp với cảnh giới ấy, thì dù có mong cầu tái sinh về đó, cũng sẽ không thể đạt được. Do đó, muốn...

Phân tích Trung Bộ Kinh: ĐẠI KINH ĐOẠN TẬN ÁI (Phần 3) MN 38

Kính thưa quý vị, Đại Kinh Đoạn Tận Ái là một trong những bài kinh vô cùng quan trọng đối với những ai thật sự muốn tìm về Chánh Pháp . Hôm nay, chúng ta tiếp tục tìm hiểu phần tiếp theo của bài kinh này. Trong phần trước, Thế Tôn đã giảng rõ Duyên Khởi gồm mười hai chi phần. Câu hỏi được đặt ra là: vì sao Ngài đã giảng Duyên Khởi rồi, lại tiếp tục nói đến sự hình thành của một bào thai? Điều này có lý do rất sâu xa. Thế Tôn không chỉ trình bày một lý thuyết trừu tượng về nhân duyên, mà muốn chỉ rõ cơ chế vận hành của Khổ và sự tái sinh ngay trong thực tế đời này — làm sao danh-sắc hiện hữu, làm sao nó vận hành và nối tiếp, và làm sao đoạn tận. Ba thời của Duyên Khởi Duyên Khởi có thể được hiểu qua ba thời nối tiếp nhau: – Quá khứ: vô minh và hành – những nhân đã tạo trong đời trước. – Hiện tại: thức , danh-sắc, lục nhập, xúc, thọ, ái, thủ, hữu. – Vị lai: sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não. Tuy nhiên, Duyên Khởi không phải chỉ là chuỗi tuyến tính theo thời ...

Phân tích Trung Bộ Kinh: ĐẠI KINH ĐOẠN TẬN ÁI (Phần 2) - MN38

Kính thưa quý vị, Đại Kinh Đoạn Tận Ái là một trong những bài kinh vô cùng quan trọng đối với những ai thật sự muốn tìm về Chánh Pháp . Hôm nay, chúng ta tiếp tục tìm hiểu phần tiếp theo của bài kinh này. Trích Kinh: -- Này các Tỷ-kheo, có bốn món ăn giúp cho an trú các loài hữu tình đã sanh hay phò trợ các loài hữu tình sẽ sanh. Thế nào là bốn? Ðoàn thực hoặc thô hoặc tế, thứ hai là xúc thực , thứ ba là tư niệm thực , và thứ tư là thức thực . Có bốn loại thực giúp duy trì sự hiện hữu và tiếp nối của danh-sắc qua các đời sống: đoàn thực, xúc thực, tư thực và thức thực. Bốn loại thực này có nguồn gốc từ Ái. Trích Kinh: Như vậy, này các Tỷ-kheo, vô minh duyên hành, hành duyên thức, thức duyên danh sắc, danh sắc duyên sáu nhập, sáu nhập duyên xúc, xúc duyên thọ, thọ duyên ái, ái duyên thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sanh, sanh duyên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não được hiện hữu. Như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khổ uẩn này. Giáo lý Duyên Khởi mà Đức Phật dạy là để chỉ rõ ...

VÔ MINH

Vô minh – gốc rễ của luân hồi. Nhưng Vô Minh là gì? Rất có thể, bạn vẫn đang hiểu sai. Vô minh (avijjā) là trạng thái mù mờ nền tảng trong tâm chưa giác ngộ. Nó không phải là thiếu kiến thức thế gian, mà là không thấy đúng bản chất các pháp – theo cách có thể đưa đến yểm ly và đoạn tận khổ. Cụ thể, vô minh là: – Không thấy rõ Tứ Thánh Đế – tức không thấy khổ, nguyên nhân khổ, sự đoạn diệt khổ và con đường đưa đến đoạn diệt khổ. – Không hiểu đúng về duyên khởi. – Không nhận ra bản chất vô thường – khổ – vô ngã, cũng như sự tập khởi – sự diệt đi của danh-sắc và ngũ uẩn. Vô minh là một lớp vô tri sâu kín che lấp khả năng thấy đúng các pháp. Khi vô minh hiện diện, tâm rơi vào các biểu hiện như: – Đồng hóa thân-tâm là “ta”. – Chạy theo dục, tạo nghiệp tái sinh. – Không thấy luân hồi là khổ, tiếp tục đầu tư vào hiện hữu. Phân biệt: Vô minh – Si – Tà kiến Vô minh không phải là một tâm sở cụ thể, mà là một trạng thái nền bao trùm khiến tâm không thấy đúng thực tán...

Ý NGHĨA CUỘC SỐNG

Từ xưa đến nay, con người luôn tìm kiếm ý nghĩa cho sự tồn tại của mình. Câu hỏi "Ta sống để làm gì?" hay "Mục đích của đời người là gì?" đã được đặt ra dưới vô số hình thức, từ tôn giáo, triết học đến khoa học. Có người nói sống là để yêu thương, để học hỏi, để phát triển bản thân, để tiến hóa tâm thức hay để lại dấu ấn nào đó trong cuộc đời. Nhưng trong tất cả những câu trả lời đó, dường như hiếm ai thấy rằng: "Cuộc đời này vốn vô nghĩa." Tại sao con người lại sợ hãi ý niệm về một cuộc đời không có ý nghĩa sẵn có? Bởi vì nếu đời sống thật sự không mang một giá trị hay mục đích cố hữu, thì những điều con người theo đuổi—tiền bạc, danh vọng, tình yêu, tri thức—sẽ chỉ là những giá trị được áp đặt một cách chủ quan. Con người gán ý nghĩa cho cuộc đời để cảm thấy an toàn, có động lực bước tiếp hoặc để né tránh sự trống rỗng mà ý niệm 'vô nghĩa' mang lại. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, chính sự không có ý nghĩa cố định lại mang đến một sự tự do tuyệt đối. Khi...

CON ĐƯỜNG THANH TỊNH